Toxoplazmoza - czy nasze koty nam zagrażają?
Toxoplasma gondi to pasożyty powodujące chorobę u ludzi i zwierząt. Ich podstawowym nosicielem (jedynym, w organizmie którego mogą się rozmnażać) są kotowate, głównie domowe koty. T gondi może mieć wielu nosicieli pośrednich wśród zwierząt ciepłokrwistych oraz u człowieka. Mimo że zakażenie tym pasożytem jest bardzo powszechne, rzadko staje się ono przyczyną poważnej choroby u jakiegokolwiek gatunku.
Cykl życia
Koty z reguły zarażają się poprzez zjedzenie pasożyta znajdującego się w mięsie chronicznie zainfekowanego nosiciela (myszy, szczury). W procesie trawienia pasożyty zostają uwolnione w przewodzie pokarmowym. Następnie rozwijają się one w dwojaki sposób. Przedostają się przez ścianki jelit i mnożą się w organizmie. Jednocześnie rozmnażają się w jelitach i składają jaja, które są następnie wydalane z kałem. W momencie, gdy następuje reakcja odpornościowa zatrzymuje się produkcja jaj, zaś pasożyty w ciele przestają się szybko mnożyć i zmieniają się w organizmy wolno reprodukujące się. Zostają one zamknięte w cystach w różnych miejscach ciałą.
Koty, które nie były wcześniej zainfekowane, zaczynają produkować jaja pasożyta pomiędzy 3 a 10 dniem po zjedzeniu zakażonego mięsa. Jaja są produkowane przez następne 10-14 dni. Produkcja ta zostaje zatrzymana w momencie powstania reakcji immunologicznej w organizmie kota. W ciągu 1-5 dni w jaju tworzą się zakaźne sporozyty, które mogą przetrwać w środowisku ponad rok. Zanim ten proces nie zostanie zakończony jaja nie są zakaźne.
Nosiciele pośredni mogą zarazić się przez zjedzenie jaj ze sporozytami. Następnie, podobnie jak u kota organizmy przedostają się przez ścianki jelita i rozmnażają w organizmie. Rozmnażanie to zostaje zahamowane przez reakcję immunologiczną. Tworzą się cysty zawierające pasożyta, które pozostają w ciele zwierzęcia przez resztę jego życia. Pasożyty nie produkują jaj w przewodzie pokarmowym nosiciela pośredniego, jak to się dzieje u kota. Mięso z cystami zawierającymi pasożyta jest zakaźnie zarówno dla kota jak i dla innych potencjalnych nosicieli pośrednich, także dla człowieka. Tak więc ludzie mogą zakazić się zarówno poprzez zjedzenie jaj pasożyta jak i zakażonego mięsa.
Dodatkowym sposobem zarażenia się pasożytem jest zakażenie płodu poprzez łożysko. Dzieje się tak tylko wtedy, gdy nosiciel pośreni zostaje zakażony w czasie ciąży, ponieważ tylko forma pasożyta w stadium ostrego zakażenia (czyli przez dni przed wystąpieniem reakcji immunologicznej) jest w stanie przedostać się przez łożysko.
Epidemiologia
Badania wskazują, że występowanie T gondi u kotów wynosi ok. 20-60%. Głównym czynnikiem jest tu możliwość zjedzenia zakażonego mięsa, dlatego pasożyt ten występuje znacznie częściej u porzuconych i dzikich kotów, które mogą zjeść np. zakażonego gryzonia lub ptaka.
Natomiast badania wykazały mniej niż 1% produkcji jaj. Dzieje się tak dlatego, że zakażone koty nie produkują jaj pasożyta po przebyciu pierwszego etapu mnożenia się T gondi, po pierwszym zakażeniu.
Choroba wywołana pasożytem
Mimo tak częstego występowania pasożyta u kotów, bardzo rzadko wywołuje on chorobę. Występuje ona w wyniku niewystarczającej reakcji immunologicznej. Pojawia się najczęściej u kotów młodych, poniżej 2 lat. U starszych kotów może być związana z obniżeniem odporności związanym z zakażeniem białaczką lub Fiv. Objawami choroby są: brak apetytu, utrata wagi, ospałość, problemy gastrologiczne, neurologiczne.
Toxoplazmoza u ludzi
Mimo że badania wykazały występowanie tego pasożyta np. u 30% ludzie w Wielkiej Brytanii, zakażenie przebiega w przeważającej liczbie przypadków bezobjawowo. Lub może powodować lekkie objawy chorobowe. Bardziej niebezpieczne jest zakażenie się płodu przez łożysko. Może się tak zdarzyć tylko jeśli zakażeniu ulegnie kobieta w ciąży, której organizm nigdy przedtem nie zetknął się z pasożytem i jest ona tym samym nie odporna. W takim przypadku możliwość zakażenia płodu wynosi 40%, zaś możliwość wystąpienia u płodu choroby wynosi 10%.
Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazały, że posiadanie kota lub kontakt z kotami nie oznacza zwiększonego ryzyka zakażenia się tym pasożytem. Mimo że koty są podstawowymi żywicielami i tylko w ich organizmach pasożyt składa jaja, występuje on przeważnie u kotów dzikich i wolno żyjących a nie u domowych.
Badania przeprowadzone w krajach uprzemysłowionych wskazały również, że pasożyt występuje najczęściej u ludzi młodych, którzy lubią jeść niedosmażone lub niedogotowane mięso lub nie zachowują higieny związanej z przygotowywaniem mięsa. Spożycie zakażonego mięsa jest głównym źródłem zakażenia ludzi.
Aby uniknąć zakażenia:
- mięso gotuj dokładnie w temperaturze co najmniej 70 stopni C
- myj ręce, przybory i powierzchnie bardzo dokładnie po przygotowywaniu mięsa
- myj dokładnie warzywa
- używaj rękawic gumowych, gdy uprawiasz ogródek, gdzie chodzą koty
- opróżniaj kocią kuwetę codziennie, ostrożnie wyrzucaj używany żwirek i myj kuwetę gorącą wodą. Jeśli robi się to codziennie, nawet jeśli kot przechodzi ostrą fazę mnożenia się pasożyta i składania jaj, jaja nie będą groźne, gdyż potrzebują one co najmniej 1 dzień aby rozwinąć formę zakaźną. Nie stanie się to jeśli zanieczyszczony piasek z kuwety będzie wyrzucany codziennie.
- staraj się aby twoje koty nie polowały i nie karm ich surowym mięsem
- zabezpiecz piaskownice i miejsca zabaw dzieci aby koty się tam nie załatwiały
Wynika stąd, że zarażenie się dziecka w łonie matki od domowego kota może nastąpić tylko wtedy, gdy wystąpią naraz następujące czynniki:
- kobieta w ciąży nigdy wcześniej w swoim życiu nie zetknęła się z pasożytem T gondi
- domowy kot został zakaził się po raz pierwszy w swoim życiu poprzez zjedzenie szczura lub zakażonego surowego mięsa i przez ok. 2 tygodnie wydala z kałem jaja pasożyta
- kobieta w ciąży czyści gołymi rękami kuwetę, która stała brudna powyżej 1 dnia
- następnie, nie umywszy rąk, przygotowuje sobie jedzenie
Tekst jest streszczeniem, amerykańskich materiałów nt. tej choroby